Na portalu Sozosfera w dziale odpady niedawno opublikowano artykuł zatytułowany „Przestępstwa środowiskowe i Inspekcja Ochrony Środowiska”, którego autorem jest Radosław Rzepecki, zastępca Pomorskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska. Skłoniło mnie to do spojrzenia na statystyki jakie w zakresie popełnianych przestępstw przeciwko środowisku prowadzi policja. Dlaczego policja, a nie WIOŚ, w którego gestii pozostaje nawet znacznie szerszy wachlarz wykroczeń niż policjantów? Dlatego, że dane przez policję są upubliczniane co ogromnie cieszy, a przez GIOŚ mimo uruchomienia systemu do prowadzenia rejestru bezpośrednich zagrożeń szkodą w środowisku i szkód w środowisku dostępnego pod adresem rejestry.gdos.gov.pl dostęp mają jedynie organy ochrony środowiska oraz organy inspekcji ochrony środowisku. A szkoda 🙁
Kodeks karny w części szczegółowej, w rozdziale XXII, wyróżnia osiem artykułów, które wyszczególniają działania stanowiące przestępstwa przeciwko środowisku. Artykuły te stanowią wykładnię dla podejmowanych przez policję czynności. Są to:
- Zniszczenia w świecie roślinnym i zwierzęcym (art. 181)
- Zanieczyszczanie środowiska (art. 182)
- Nieodpowiednie postępowanie z odpadami (art. 183)
- Niewłaściwe zabezpieczenie materiału promieniotwórczego (art. 184)
- Zaostrzona odpowiedzialność za skutkowe przestępstwa przeciwko środowisku (art.185)
- Używanie urządzeń zabezpieczających środowisko (art.186)
- Zmniejszanie wartości przyrodniczej chronionego terenu lub obiektu (art.187)
- Zachowania godzące w naturalne piękno krajobrazu (art.188)
Na stronie policji znajdujemy odpowiednie statystyki. Warto wspomnieć, że prowadzone są od roku 1999, stąd w 2019 roku obchodziliśmy skromną rocznicę dwudziestolecia. Zatem przyjrzyjmy się co działo się na przestrzeni tych lat. Na początek małe podsumowanie. W okresie dwudziestu lat policja wszczęła 8550 postępowań w zakresie przestępstw przeciwko środowisku. Stwierdzono 3075 przestępstw, z czego w 2064 przypadkach doszło do wykrycia sprawców. Skuteczność policji w ściganiu sprawców przekracza 67%.
Najwięcej postępowań wszczynano z art. 183, czyli za nieodpowiednie postępowanie z odpadami. Łącznie było to 3614, z czego w 1271 przypadkach stwierdzono dokonanie przestępstwa. Wykryto sprawców w 897 przypadkach. Generalnie zdecydowana większość zgłaszanych przestępstw dotyczy czynności z art. 181, 182 oraz 183.
Poniżej w tabeli przedstawiono łączną ilość, w okresie wspomnianych dwudziestu lat, wszczynanych postępowań, stwierdzonych przestępstw oraz wykrytych sprawców z artykułów „Przestępstwa przeciwko środowisku”.
| Artykuł KK | Wszczęte | Stwierdzone | Wykryte |
| art. 181 | 1474 | 512 | 245 |
| art. 182 | 2114 | 458 | 206 |
| art. 183 | 3614 | 1271 | 897 |
| art. 184 | 48 | 23 | 7 |
| art. 185 | 16 | 16 | 11 |
| art. 186 | 363 | 210 | 208 |
| art. 187 | 536 | 258 | 164 |
| art. 188 | 385 | 327 | 326 |
Najwyższa skuteczność policji w wykrywaniu przestępstw ma miejsce w przypadku wykroczeń z art. 186 oraz art. 188. Najsłabiej radzą sobie policjanci z wykryciem sprawców przestępstw z art. 184. Na szczęście ogólna ilość tych przestępstw jest niewielka.
W poszczególnych latach ilości przestępstw przedstawiają się następująco. Niepokojące jest to, że w ostatnich latach ilość wszczynanych spraw znacząco wzrosła. Pod tym względem rok 2019 jest historyczny, liczba wszczętych spraw wyniosła 643. Co więcej rok 2019 to trzeci rok w dwudziestoletnim okresie , w którym ilość stwierdzonych przestępstw przekroczyła liczbę 200 i wyniosła 237. W 2001 roku ilość stwierdzonych przestępstw wyniosła 250, przy czym wykrywalność sprawców była zdecydowanie wyższa.
Spójrzmy jeszcze na przestępstwa z art. 183, czyli dotyczące nieodpowiedniego postępowania z odpadami. Jak wspominano powyżej jest to najbardziej liczna grupa przestępstw. Poniżej przedstawiono ilość spraw wszczętych w tym zakresie, stwierdzonych i wykrytych przestępstw. Z przykrością należy stwierdzić, że w szczególności ostatni okres jest wyjątkowo niekorzystny. Z roku na rok rośnie liczba wszczynanych spraw, rośnie także ilość stwierdzonych przestępstw. Liczba postępowań wszczętych w 2019 roku wyniosła 412 i bezwzględnie była to najwyższa dotychczasowa wartość. Stwierdzono 167 przestępstw, i wykryto 109 sprawców.
Generalnie skuteczność policji w wykrywaniu sprawców przestępstw z art. 183 KK oscyluje pomiędzy 55% a 75%. Czy utworzenie w ramach policji wydziału do walki z przestępczością przeciwko środowisku na wzór wydziału do walki z przestępczością gospodarczą poprawiłoby skuteczność? Jestem przekonany, że tak.
Zresztą jak zaznaczono w przytoczonym na wstępie artykule „Po wzmocnieniu kompetencyjnym i kadrowym Inspekcji Ochrony Środowiska widać efekty walki z wynaturzeniami w zakresie ochrony środowiska.” Tylko żal, że publicznych danych brak.
