W niniejszym wpisie poruszę temat ubóstwa energetycznego. Faktem jest, że ostatnie doniesienia o wzroście cen energii elektrycznej w Polsce są rzeczywiście niepokojące dla wielu gospodarstw domowych. Od 1 lipca przestały obowiązywać rządowe limity cen energii, co wedle szacunków ekspertów spowoduje, że wzrost cen może sięgnąć nawet 70-80% w porównaniu do zamrożonych stawek. W odpowiedzi na te wyzwania, rząd wprowadził bon energetyczny jako formę wsparcia dla najbardziej potrzebujących gospodarstw domowych, i to może przynieść pewną ulgę najbardziej potrzebującym gospodarstwom domowym, ale prawdopodobnie nie będzie wystarczającym rozwiązaniem dla wszystkich konsumentów odczuwających skutki wzrostu cen energii. Z pewnością w tym przypadku konieczne wydają się długoterminowe działania.
Wyróżnikiem oceny problemów społeczeństwa z możliwością radzenia sobie z kosztami energii jest zjawisko określane ubóstwem energetycznym. Aby lepiej zrozumieć jego skalę i charakter, eksperci posługują się kilkoma kluczowymi wskaźnikami. Jednym z najważniejszych jest wskaźnik LIHC (Low Income High Costs), czyli Wskaźnik Wysokich Kosztów – Niskich Dochodów. Wskaźnik został opracowany w Wielkiej Brytanii i zaadaptowany do polskich warunków. Wskaźnik LIHC pozwala na identyfikację gospodarstw, które są „podwójnie obciążone” – wysokimi kosztami energii i niskimi dochodami. Poniżej przedstawiam szczegółowe wyjaśnienie tego wskaźnika:
Definicja: Gospodarstwo domowe jest uznawane za ubogie energetycznie według LIHC, jeśli spełnia jednocześnie dwa warunki:
a) Jego wydatki na energię są wyższe niż mediana wydatków na energię w kraju.
b) Dochód gospodarstwa po odjęciu kosztów energii i kosztów mieszkaniowych jest niższy niż oficjalna granica ubóstwa (60% mediany dochodów w kraju).
Zalety LIHC:
- Uwzględnia zarówno aspekt dochodowy, jak i kosztowy ubóstwa energetycznego.
- Jest odporny na zmiany cen energii, w przeciwieństwie do prostego wskaźnika procentowego.
- Pozwala na identyfikację gospodarstw, które mimo relatywnie niskich wydatków na energię, borykają się z ubóstwem energetycznym ze względu na niskie dochody.
Składowe wskaźnika stanowią:
- Koszty energii: obejmują wydatki na ogrzewanie, ciepłą wodę, oświetlenie i urządzenia elektryczne.
- Dochody: uwzględnia się dochód rozporządzalny gospodarstwa domowego.
- Koszty mieszkaniowe: obejmują czynsz, raty kredytu hipotecznego, podatki od nieruchomości itp.
Wskaźnik LIHC w Polsce
Faktem jest, że z roku na rok sytuacja się pogarsza. O ile w 2019 wskaźnik LIHC wynosił około 9,3%, to już w roku 2022 wskaźnik ten zbliżył się do 10,5%. Najgorsza sytuacja ma miejsce w województwie opolskim, gdzie 21,7% gospodarstw domowych w Polsce doświadczało ubóstwa energetycznego według kryterium LIHC. Co zatem będzie po roku 2024?
Myślę, że nie ma co czekać, ale już dziś rozważyć rozwiązania proponowane w Mazurkiewicz, J.,Prusak, A.,Frankowski, J. (2024). Jak wykorzystać sieci wsparcia społecznego do walki z ubóstwem energetycznym? IBS Policy Paper 01/2024, https://ibs.org.pl/publications/jak-wykorzystac-sieci-wsparcia-spolecznego-do-walki-z-ubostwem-energetycznym/
