Jakiś czas temu przedstawiłem przykład Japonii, obecny wpis dotyczy miasta europejskiego. Miasta, które było celem wielu wizyt, w szczególności tych osób, które chciały zwiedzić „bajkową” spalarnię odpadów położoną w środku miasta. Tak mowa oczywiście o Wiedniu. Systemem gospodarowania odpadami komunalnymi w Wiedniu zarządza Miasto Wiedeń (Wiedeński Wydział Magistratu – Magistratsabteilung 48).
Zbieranie, gromadzenie, odbiór i transport
Organizacją odpowiedzialną za zbieranie odpadów komunalnych wytwarzanych w mieście Wiedeń jest Departament Miasta „MA 48 – gospodarka odpadami, sprzątanie ulic i samochody Floty Miasta Wiednia”. Ustawa dotycząca gospodarowania odpadami w Wiedniu przewiduje obowiązkową zbiórkę odpadów resztkowych (zmieszanych) i surowców wtórnych na terenie całej gminy. Wiedeń wprowadził selektywną zbiórkę odpadów już w 1980 roku, od 1991 roku system ten obejmował wszystkie miejsca w Wiedniu. Zbiórka odbywa się w następujący sposób: zbieranie surowców wtórnych odbywa się poprzez kosze / pojemniki (w sumie ~ 200 000 sztuk, na papier, szkło, metal, tworzywa sztuczne – butelki i bioodpady). W przypadku nieruchomości niezamieszkanych tworzy się PGO dla przedsiębiorstw handlowych. Przedsiębiorcy powinni posiadać dodatkowe pojemniki na folię z tworzyw sztucznych i resztki kuchenne w zależności od profilu działalności. Inaczej wygląda usuwanie odpadów wielkogabarytowych, pominięto zbiórkę u źródła tego typu odpadów oraz surowców wtórnych, ścinków z drzewa. W Wiedniu tworzone są mobilne i stacjonarne punkty zbiórki odpadów tzw. problemowych. Systemem w 100% objęto gospodarstwa domowe, w ramach systemu prowadzona jest zbiórka odpadów „u źródła” w systemie od drzwi do drzwi. Wszystkie nieruchomości objęte zostały systemem za wyjątkiem nieruchomości niezamieszkanych, ale wykorzystywanych w celach handlowych/biznesowych. Odpady poprodukcyjne poza systemem może odbierać firma w ramach umowy cywilnoprawnej.
Odpady zbierane selektywnie
Zbierane selektywnie w Wiedniu frakcje to: papier, szkło (jasne i kolorowe szkło), tworzywa sztuczne (tylko butelki), metal, bioodpady (odpady kuchenne i pochodzące ze stołówek oraz odpadów z przemysłu gastronomicznego).
Papier i tekturę zbiera się w ramach oddzielnego systemu zbiórki. W pojemnikach gromadzone są gazety, czasopisma, katalogi, broszury, papier do pisania, listy, itp. Odbiór odpadów następuje u źródła poprzez kosze/pojemniki (z czerwonymi klapami i stosownym oznaczeniem na etykiecie). Pojemniki jeśli to możliwe umieszcza się w pobliżu drzwi wejściowych budynku. System zbiórki papieru funkcjonuje również w mieście w ramach punktów mobilnych. Do punktów dostarczyć można duże kartony (punkty znajdują się zazwyczaj w zdecentralizowanych miejscach, na przykład na rogach ulic). Papier odbierany jest w ramach systemu z częstotliwością co najmniej raz w tygodniu. Zbiórka obejmuje 44 trasy. Ilość pojemników na papier wynosi ok. 96 000 szt., 96% odpadów zbieranych jest u źródła, 4% pochodzi z punktów zbiórki.
Szkło: w Wiedniu obowiązuje selektywna zbiórka jasnego i kolorowego szkła w dwóch oddzielnych pojemnikach lub w jednym pojemniku dwukomorowym. W dużych skupiskach mieszkalnych oraz zabudowie jednorodzinnej prowadzona jest również zbiórka u źródła. Priorytetem jest jednak gromadzenie odpadów w punktach selektywnej zbiórki zlokalizowanych w miejscach publicznych. Szkło odbierane jest w ramach systemu z częstotliwością co najmniej raz na cztery tygodnie, zbiórka obejmuje 2 trasy. Ilość pojemników na szkło wynosi 6 700 szt., 57% odpadów zbieranych jest u źródła a 43% w punktach.
Tworzywa sztuczne zwłaszcza butelki zbierane są w pojemnikach z żółtą pokrywą i oznakowanych etykietą. Podobnie jak zbiórka szkła odpady gromadzone i zbierane są u źródła w dużych kompleksach mieszkalnych. Od 2013 roku miasto Wiedeń zbiera również odpady z tworzyw sztucznych w obszarach domów jednorodzinnych w żółtych workach. Nieruchomości niezamieszkane zbierają odpady w pojemnikach z otworami w przykrywach. Stosowane są również inne rozwiązania systemowe. Tworzywa odbierane są w ramach systemu z częstotliwością co najmniej co dwa tygodnie, zbiórka obejmuje 11 tras. Ilość pojemników na tworzywa sztuczne wynosi 13 000 szt., 60% odpadów zbieranych jest u źródła, 40% w punktach. Od 2013 roku miasto Wiedeń oferuje również zbiórkę u źródła w domach jednorodzinnych w żółtych workach.
Metal, złom metalowy, puszki po napojach, inne opakowania metalowe i drobne przedmioty metalowe zbierane są u źródła częściowo dla dużych kompleksów mieszkalnych. Ale przede wszystkim tworzone są punkty mobilne w których zbiórka odbywa się w pojemnikach z niebieską pokrywą i oznakowaniem na etykiecie. Metal odbierany jest w ramach systemu z częstotliwością co najmniej co dwa tygodnie, zbiórka obejmuje 4 trasy. Ilość pojemników na metal wynosi 6 200 szt., 60% odpadów zbieranych jest u źródła, 40% w punktach.
Odpady biodegradowalne zbierane są w miejscach z licznymi ogrodami w koszach / pojemnikach z brązową pokrywą i odpowiednią etykietą. System obejmuje kosze na chodnikach lub pasach postojowych w których umieszcza się odpady pochodzące z ogrodów, drzewa cięte i odpady żywnościowe. Bioodpady: w miesiącach zimowych odbierane są w ramach systemu z częstotliwością co najmniej co 2-tygodnie, w fazie wegetacji (zwykle od 6 kwietnia, w zależności od sytuacji pogodowej) raz w tygodniu. Zbiórka obejmuje 32 trasy. Ilość pojemników na odpady biodegradowalne wynosi 85 000 szt. 98% odpadów zbieranych jest u źródła, 2% w punktach. Tego typu odpady pochodzące z kuchni i ze stołówek oraz z przemysłu gastronomicznego odbierane są co najmniej raz w tygodniu. Zbiórka obejmuje 4 trasy. Ilość pojemników wynosi 2 500 szt.
Finansowanie systemu gospodarowania odpadami
Finansowanie systemu gospodarowania odpadami w odniesieniu do wszystkich odpadów komunalnych odbywa się w Wiedniu na podstawie opłaty za frakcję odpadów resztkowych (zmieszanych). Takie podejście do problemu ma na celu stworzyć zachętę do selektywnej zbiórki odpadów. W ten sposób właściciele nieruchomości są obciążani kwartalną opłatę za system gospodarowania odpadami. Kwota ta jest obliczana biorąc pod uwagę objętości odpadów resztkowych. Pomiaru dokonuje się przez system zainstalowany na pojemnikach, które to ważone są przy odbiorze z określoną częstotliwością ich opróżniania. Ten rodzaj opłaty stanowi źródło finansowania systemu gospodarowania odpadami w Wiedniu za wyjątkiem materiałów opakowaniowych oraz odpadów problemowych, w tym urządzeń elektrycznych, baterii. Staranność segregacji decyduje o wadze odpadów zmieszanych zatem właściciel może samodzielne obniżyć swoje koszty. Dodatkowo funkcjonuje opłata np. za miejskie tereny rekreacyjne która wynosi 2 € za 150 l odpadów zmieszanych. Zbieranie i przetwarzanie materiałów opakowaniowych jest finansowane przez producentów i importerów zgodnie z zasadą odpowiedzialności producenta. Środki finansowe pochodzące z systemów zbierania i odzysku (np. ARA-System „Altstoff Recycling Austria”), przychody ze sprzedaży surowców wtórnych stanowią ważne źródło finansowania. Tym samym koszty zbierania i sortowania odpadów opakowaniowych mogą być całkowicie pokryte. Ponadto w Austrii wymaga się od wszystkich producentów, dystrybutorów i importerów aby materiały opakowaniowe były zbierane bezpłatnie i zapewniony został ich odzysk lub ponowne wykorzystanie. Ustawa opakowaniowa przynosi kilka istotnych zmian w zakresie ogólnym i zobowiązań dotyczących ich gromadzenia i odzysku. Przyjęto zasadę, że konsument płaci opłatę za zbieranie i przetwarzanie odpadów opakowaniowych z góry przy zakupie produktu (opłata wliczona w cenę sprzedaży danego produktu). Na terenie miasta istnieją inne dodatkowe formy opłaty np. dotyczące kaucji za butelki wielokrotnego użytku np. 0,29 € od wielokrotnego napełniania plastikowych pojemników na napoje.
Odbiór i transport odpadów odbywa się samochodami powszechnie stosowanymi na terytorium całej Unii Europejskiej.
Przetwarzanie odpadów komunalnych
Centrum Recyklingu
Podstawowe ogniwo w systemie przetwarzania odpadów stanowi „Centrum kwalifikacji i recyklingu selektywnie odzyskanych surowców wtórnych”. Obiekt ten początkowo uruchomiony w 1981 r. miał służyć jako efektywna sortownia wielofrakcyjnej masy odpadów komunalnych. Jednak już po kilku miesiącach funkcjonowania wykazała swoją nieskuteczność i nieprzydatność. Jej eksploatacja wykazała, że nie można efektywnie pozyskać z całej masy odpadów odpowiednio czystych surowców wtórnych i w efekcie w 1983 r. została zamknięta. Trzy lata później, w 1986 r. uruchomiono ją ponownie wraz z rozpoczętą w Wiedniu akcją selektywnej zbiórki odpadów i przekształcono w centrum kwalifikacji i recyklingu selektywnie odzyskanych surowców wtórnych, które pełni do dnia dzisiejszego. A wraz z rozwijającym się systemem selektywnej zbiórki odpadów pełni ponadto funkcje:
- ostatecznej kwalifikacji i kontroli selektywnie pozyskanych odpadów (w szczególności tworzyw sztucznych),
- centralnego przejmowania bioorganicznej frakcji odpadów, przygotowania homogenicznej mieszanki i kierowania do kompostowania,
- centralnego punktu przejmowania odpadów niebezpiecznych, ich klasyfikacji i kierowania do termicznego unieszkodliwiania lub odzysku,
- centralnego punktu gromadzenia oraz wstępnej przeróbki odpadów wielkogabarytowych,
- zagospodarowywania żużla i popiołów pochodzących z termicznej utylizacji odpadów,
- punktu „giełdy odpadów” gdzie oferowane są odzyskane i nadal użyteczne przedmioty: meble, elektronarzędzia, zabawki itp.
Średniorocznie instalacja przerabia około 250 tys. Mg odpadów.
Przetwarzanie odpadów organicznych
Zgromadzone selektywnie odpady biodegradowalne są przede wszystkim przerabiane na kompost w dwóch kompostowniach, które podlegają Wydziałowi MA-48. Są to:
- kompostownia Schafflerchof, o przepustowości 30 tys. Mg/rok, uruchomiona w 1993 r.,
- kompostownia Lobau, o maksymalnej przepustowości 150 tys. Mg/rok. Instalacja zbudowana jest z dwóch linii kompostowniczych zajmujących każda z osobna 2,6 ha. Łączna powierzchnia kompostowni wynosi 5,2 ha.
W procesie otrzymywany jest kompost wysokiej jakości (klasa A+). Ciekawostką jest to, że wyprodukowany kompost jest dostępny bezkosztowo dla wszystkich mieszkańców Wiednia (ponadto od 2009 r. jest on także sprzedawany jako produkt o nazwie „Guter Grund”). Wyprodukowany kompost jest z powodzeniem stosowany w parkach, ogrodach i okolicznych lasach.
Z kolei blisko 22 tys. Mg/rok odpadów kuchennych przetwarzane jest do postaci biogazu w instalacji „Biogas Wien”, który jest następnie spalany i zasila system ciepłowniczy miasta.
Instalacje termicznego przekształcenia
Natomiast blisko 600 tys. Mg/rok odpadów, co stanowi około 60% odpadów wytwarzanych przez mieszkańców Wiednia trafia do termicznego przekształcania odpadów komunalnych, które spełnia rolę ogniwa zamykającego wiedeński system kompleksowego zagospodarowania odpadów.
Miasto Wiedeń dysponuje trzema instalacjami – Flötzersteig, Spittelau, Pfaffenau oraz w dyspozycji są cztery jednostki fluidalne dedykowane przede wszystkim do termicznego przekształcenia osadów ściekowych, jakkolwiek termicznemu przekształceniu mogą być w nich poddawane po uprzednim przygotowaniu odpady komunalne.
Do instalacji Flötzersteig, Spittelau, Pfaffenau trafiają odpady bez uprzedniego przygotowania tzw. resztkowe zbierane w szarych pojemnikach. Wszystkie instalacje włączone są w system ciepłowniczy miasta. Zarządza nimi spółka komunalna Wien Energie. Łączna wydajność instalacji termicznego przekształcania odpadów komunalnych w Wiedniu wynosi 780 tys. Mg/rok, także aktualnie zapewnione jest pełne pokrycie w systemie dla termicznego przekształcenia zmieszanych odpadów komunalnych.
Najstarszą instalacją uruchomioną w 1963 r., przełamując tym samym monopol składowisk na zagospodarowania odpadów, było instalacja Flötzersteig. Aktualnie po wielu modernizacjach i uzupełnieniach ciągu technologicznego instalacja może przetwarzać 200 tys. Mg odpadów rocznie. Instalacja w Spittelau z uwagi na architekturę jest najbardziej znanym obiektem zdolnym przetwarzać 250 tys. Mg odpadów. Instalacja została uruchomiona w 1971r. Cztery jednostki fluidalne uruchomione w 2003 mają zdolność przetwarzania na poziomie 80 tys. Mg/rok (uruchamiane w przypadku awarii, remontów pozostałych jednostek).
Najnowszym obiektem uruchomionym w 2008 r. jest instalacja Pfaffenau, o wydajności 250 tys. Mg/rok. Za wyjątkiem instalacji w Flötzersteig wszystkie wytwarzają energię elektryczną z przetwarzania odpadów. Wszystkie instalacje wyposażone są w wydajne systemy oczyszczania spalin z systemem DeNOx, z nowoczesnym systemem filtracyjnym w zakresie wyłapywania pyłów i co najmniej trójstopniowym oczyszczaniem. Na podstawie prowadzonego monitoringu stwierdza się, że wszystkie obiekty spełniają z dużym zapasem limity określone w dyrektywie o emisjach przemysłowych w zakresie termicznego przekształcania odpadów .
Kluczowym elementem systemu termicznego przekształcenia jest zabezpieczenie na wypadek przestojów na skutek różnych czynników. W tym zakresie od 2013 r. uruchomiono centrum logistyczne zdolne przetwarzać 2,5 tys. Mg odpadów dziennie. Przetwarzanie polega na formowaniu bali, które są przetrzymywane do momentu uruchomienia instalacji termicznego przekształcenia odpadów. Ze względów technicznych formowane bale mają wymiary 1x1x1,8 m i istnieje możliwość przetrzymania aż 44 tysięcy takich bali na terenie centrum.
W centrum realizowane jest także formowanie odpadów z przeznaczeniem dla jednostek fluidalnych, czyli oddzielany jest balast w postaci metali oraz formowany wsad o granulacji nie przekraczającej 30 cm średnicy z uwagi na możliwości podawania odpadów do kotłów fluidalnych. Zasadniczo w tym kierunku przetwarzanych jest około 0,5 tys. Mg odpadów dziennie. Tym samym centrum pełni rolę stabilizatora zapewniając odpowiednią ilość odpadów do termicznego przekształcenia przy sezonowych fluktuacjach.
System termicznego przekształcenia odpadów z Wiednia domyka oddana do eksploatacji w 1981 r. spalarnia EBS Simmering. Uzupełnia system zagospodarowania odpadów w zakresie unieszkodliwienia odpadów niebezpiecznych oraz osadów ściekowych. Odpady niebezpieczne spalane są w piecu obrotowym, ze średnią roczną wydajnością 75 tys. Mg/rok. Osady ściekowe termicznie przekształcane są w trzech jednostkach fluidalnych.
Składowisko odpadów
Całość systemu domyka jedyne składowisko odpadów zlokalizowane w północnej części miasta około 10 km od centrum. Zajmuje obszar około 60 ha i ma pojemność około 14 mln m3 – pełni swoją funkcje począwszy od 1961 r. W roku 1985 w ramach gruntownej modernizacji systemu wiedeńskiej gospodarki odpadami komunalnymi, zostało skutecznie zabezpieczone i unowocześnione.
Przy pomocy szczelnego, obejmującego cały obwód składowiska, podwójnego obwałowania betonowego – sięgającego do trzeciorzędowej warstwy – wypełnionego wewnątrz wodą, dokonano zabezpieczenia zewnętrznych wód gruntowych przed odciekami bocznymi ze składowiska. Warstwę spodnią składowiska stanowi naturalna warstwa iłów o bardzo wysokim współczynniku szczelności. Całość systemu zabezpieczeń jest w nowoczesny sposób monitorowana. Praktycznie od 2008 r. wykorzystywane jest jedynie do składowania odpadów po termicznym przekształceniu.
Autorzy: Edyta Soboniak, Jurand Bień
Bardzo ciekawe, dobrze się czyta.