Niniejszy wpis jest kontynuacją tego sprzed trzech lat. Stąd też nie będę obecnie powtarzał wielu treści, które dotyczą stałego paliwa alternatywnego – jego nazewnictwa, klasyfikacji, uwarunkowań prawnych oraz jak paliwa te wpisują się w tezy gospodarki o obiegu zamkniętym. Z materiałem tym można zapoznać się oczywiście sięgając do poprzedniego wpisu – linki podaje poniżej.
W ramach wątku o paliwie alternatywnym 191210 opublikowano dotychczas:
- https://ekordo.pl/wytwarzanie-i-zagospodarowanie-paliw-alternatywnych-stan-obecny-i-perspektywy-cz-i/
- https://ekordo.pl/wytwarzanie-i-zagospodarowanie-paliw-alternatywnych-stan-obecny-i-perspektywy-cz-ii/
- https://ekordo.pl/wytwarzanie-i-zagospodarowanie-paliw-alternatywnych-stan-obecny-i-perspektywy-cz-iii/
Obecnie będę starał się pokazać zmiany jakie zaszły w potencjale wytwórczym oraz w możliwym zagospodarowaniu tego paliwa. Na wstępie jednak serdecznie chcę podziękować panu Markowi Szweda z serwisu internetowego ibdo.pl – internetowa baza danych o odpadach za udostępnienie danych zgromadzonych w serwisie ibdo. Przypomnę tylko, że w zakresie publikacji i gromadzenia danych wiele się zmieniło po 2019 roku. Od 1 stycznia 2020 roku urzędy marszałkowskie nie publikują już na swoich stronach raportów wojewódzkich z wytwarzania i gospodarowania odpadami. Dane te gromadzone są obecnie w postaci elektronicznej w ramach funkcjonującego systemu BDO – Bazy danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami. Informacje w nim zawarte, niezawierające danych jednostkowych są udostępniane za pośrednictwem systemów teleinformatycznych, w szczególności przy wykorzystaniu elektronicznych baz danych. Elektroniczną bazę danych prowadzą marszałkowie województw.
Serwis ibdo.pl umożliwia dostęp do danych o odpadach w podziale na kategorie takie jak stosowane były do roku 2019, czyli: wytwarzanie, zbieranie oraz odzysk i unieszkodliwianie. Zapewnia to z pewnością ciągłość danym. Oczywiście to nie jedyna zaleta wymienionego serwisu – z innymi można się zapoznać po prostu odwiedzając witrynę ibdo.pl.
I zanim przejdziemy do tego co wydarzyło się na rynku paliwa alternatywnego w trzech ostatnich latach to jeszcze dwa słowa o danych z raportów odpadowych. Mimo cyfryzacji danych, w końcu sprawozdania realizowane są przez BDO to wciąż zdarzają się w nich błędy jak i braki. Trudno bowiem uwierzyć, że na przykład duża firma na tym rynku nie złożyła sprawozdania ze swojej działalności. Tak więc należy mieć nadzieję, że kolejne lata będą w tym zakresie dużo bardziej precyzyjne.
Wytwórczy potencjał paliw alternatywnych
Wytwórcami paliwa alternatywnego są głównie wyspecjalizowani producenci, który przyjmują do przetwarzania różnego rodzaju odpady palne, w tym także odpady o kodzie 191210 wytworzone przez mniejsze podmioty jak i przekazane przez podmiot zbierający odpady. Stąd też jednoznaczne określenie ilości wytwarzanego w Polsce paliwa alternatywnego nie jest zadaniem łatwym z uwagi na fakt, że powtórne przetwarzanie paliwa jako wytworzone może być także wykazane jako wytworzone przez kolejnego wytwórcę paliwa. Choć tak oczywiście nie powinno się tego klasyfikować. W końcu mamy raportowany proces odzysku R12 przeznaczony w takim celu. Niewątpliwie ten strumień może się nakładać. Stąd na poniższej grafice uwzględniono ilość paliwa wytworzonego i wytworzonego wraz z uwzględnieniem procesu odzysku R12. Jeżeli porównamy obie te wartości między sobą to różnica wynosi około 0,5 mln Mg rocznie.
Specjalnie wyróżniłem dane za rok 2018. Rok 2018 był ostatnim, w którym sprawozdania składało się w wersji papierowej. Jak widać na styku lat 2018-2019 zauważalne jest zmniejszenie raportowanej ilości paliwa alternatywnego o blisko 350 tys. Mg. W kolejnych latach już stopniowo rośnie. W 2021 roku ilość wyniosła 2,54 mln Mg paliwa. Przy uwzględnieniu procesu R12 ilość ta w roku 2021 wyniosła lekko ponad 3 mln Mg, podczas gdy w 2018 przekraczała 3,2 mln Mg paliwa.
W ciągu ostatnich trzech lat nastąpiła także zmiana odnośnie wielkości ilości wytwarzanych paliw w poszczególnych województwach. Do roku 2018 liderem w wytwarzaniu paliw alternatywnych było województwo mazowieckie. Przy zmianie systemu raportowania ilość wytwarzanego paliwa alternatywnego (191210) w tym województwie drastycznie spadła, i to zmalała o połowę (sic!). Może to być efekt zmiany klasyfikacji prowadzonej przez MPO Warszawa, czy mieć związek z corocznym przetargiem na odbiór odpadów z miasta stołecznego. Fakt faktem, że wytwarzanie paliwa alternatywnego w województwie mazowieckim jest mniejsze o połowę w stosunku do ilości paliwa wytwarzanego w latach 2016-2018. Wartości uzyskają Państwo po najechaniu myszką na określone województwo.
Obecnie liderem pod względem ilości wytwarzanego paliwa alternatywnego jest województwo śląskie. W 2021 r. wytworzono tu ponad 470 tys. Mg paliwa 191210. Jest to najwyższa wartość z dotychczas raportowanych, jednak nie ma tutaj znaczących różnic jak choćby w przypadku województwa mazowieckiego. Strumień odpadów kierowany do wytwarzania paliwa alternatywnego wydaje się być stabilny.
Poniżej zestawiono ilości producentów pod względem wielkości produkcji paliwa, na wstępie jednak wyeliminowano podmioty, które wyprodukowały i zaraportowały mniej niż 25 Mg. W skali produkcji paliwa są to wielkości niezauważalne, a statystkę poważnych wytwórców mogą zaburzać. W ten sposób wyeliminowano choćby Narodowy Bank Polski, który także raportował wytworzenie paliwa alternatywnego 191210. Co nim było? Może zużyte banknoty? Domysły pozostawię Państwu.
Nie mniej na przestrzeni upływających lat zauważalny jest trend zmniejszający ilość wytwórców paliwa alternatywnego 191210. O ile w roku 2017 było 200 takich podmiotów, to już w 2021 roku ilość ta zmalała do 175. W poszczególnych województwach sytuacja wygląda następująco:
Liczba tych producentów, którzy produkują więcej niż 10 tys. Mg paliwa alternatywnego rocznie jest w miarę stabilna i oscyluje wokół liczby 65 podmiotów. Oczywiście zdecydowanie najwięcej jest podmiotów małych, które wytwarzają nie więcej niż 5 tys. Mg rocznie. W roku 2021 struktura podziału pod względem wielkości wytwórców była następująca.
Dla przypomnienia struktura ta w 2016 roku wyglądała następująco:
Siódemka liderów w produkcji paliwa alternatywnego 191210 przedstawia się następująco:
Kolejność w jakiej się tutaj pojawiły te podmioty wynika z całkowitej ilości paliwa wyprodukowanego w latach 2016-2021. Liderem jest firma Novago. Natomiast to co zwraca uwagę to braki przy LEKARO. W sprawozdaniu za 2019 brak jest raportu, w 2021 ilość jest nieznaczna, co w świetle wcześniej wytwarzanych ilości paliwa alternatywnego jest zaskakujące, choć jak wspomniałem wcześniej może się to wiązać z realizacją przetargów na odbiór odpadów komunalnych w mieście stołecznym.
Zagospodarowanie paliwa alternatywnego
W Polsce paliwa alternatywne poddawane są procesom odzysku R1 oraz R12. Proces R12 jako proces pośredni służący do wytwarzania paliwa przedstawiłem wcześniej, poniżej przedstawiono sytuację związaną z procesem R1, czyli wykorzystaniem głównie jako paliwa lub innego środka wytwarzania energii.
Ilość paliwa alternatywnego przetworzonego termicznie sukcesywnie z roku na rok rośnie. W analizowanym okresie, czyli w latach 2016-2021, ilość ta zwiększyła się od 1,22 mln ton do 1,73 mln ton.
Lokalizacyjnie paliwa alternatywne są głównie zagospodarowywane na terenie czterech województw: opolskiego, świętokrzyskiego, lubelskiego oraz kujawsko-pomorskiego. Dane pod słupkiem dotyczą 2021 roku, tę ilość [w tys. Mg] paliwa alternatywnego wykorzystano na terenie danego województwa w procesie R1. Należy także zwrócić uwagę na rosnące wykorzystanie paliwa alternatywnego w województwie śląskim. Jest to zasługa zabrzańskiej instalacji EC Zabrze prowadzonej przez Fortum. W 2021 r. zabrzańska elektrociepłownia skonsumowała blisko 156 tys. Mg paliwa alternatywnego. W skali województwa daje to 68%-owy udział wykorzystania paliwa RDF w procesie R1. W sprawozdaniach za lata 2018-2021 nie ujęte zostały podmioty, które realizowały przetwarzanie paliwa 191210 w latach uprzednich, np. PGE Energia (Rzeszów), czy Lech Sp. z o.o. (Białystok)
Także analizując strukturę rodzaju podmiotów wykorzystujących paliwa alternatywne nadal stwierdzić można, że głównym odbiorcą jest przemysł cementowy. W 2018 roku na 1,53 mln Mg przetworzonego w procesie R1 paliwa alternatywnego przemysł cementowy odpowiadał za 1,45 mln Mg, czyli było to 94,7%. Obecnie, według danych za 2021 rok termicznemu przetwarzaniu poddano paliwo alternatywne w ilości 1,81 mln Mg. Przemysł cementowy skonsumował 1,65 mln Mg, co stanowi 90,8%. Udział przemysłu cementowego stopniowo maleje, ale jeszcze długo pozostanie głównym odbiorcą paliwa. Największym odbiorcą paliwa alternatywnego 191210 jest Cementownia Górażdze.
W zagospodarowaniu paliwa należy także uwzględnić eksport paliw. Szacuje się, że w 2021 r ilość ta wyniosła ok 200 tys. Mg. O tym jak rozwijał się ten proceder można przeczytać w https://ekordo.pl/wytwarzanie-i-zagospodarowanie-paliw-alternatywnych-stan-obecny-i-perspektywy-cz-iii.
Brakujące moce instalacji
Z przeprowadzonej analizy w dalszym ciągu wynika, że strumień wytwarzanych paliw alternatywnych jest ciągle większy niż możliwość jego energetycznego zagospodarowania w procesie R1 na terenie Polski. Jednak optymistyczne jest to, że z roku na rok ilość energetycznie wykorzystanych paliw alternatywnych sukcesywnie wzrasta. Jeszcze w roku 2016 różnica pomiędzy ilością wytwarzanych paliw a możliwością ich termicznego przetwarzania na ternie kraju wynosiła blisko 2 mln Mg. Obecnie to już 1.2 mln Mg. Oczywiście te ilości paliwa z poprzednich lat nie wyparowały. Owszem część została wyeksportowana, ale zdecydowanie większa część czeka na "lepsze" czasy. I oby się doczekała.
Po ilości wniosków złożonych do NFOŚiGW w ramach programu Racjonalna gospodarka jest na to szansa. Zainteresowanie rozwojem instalacji termicznego przetwarzania odpadów nie gaśnie, o czym można przeczytać na łamach portalu teraz-srodowisko. Powodów jest szereg, w tym oczywiście także ekonomiczne, aktualnie ciepło z instalacji termicznego przetwarzania jest tańsze niż z węglowej elektrociepłowni.
A jeżeli już jesteśmy przy cenach, to na koniec zerknijmy jeszcze na nie. W poniższej tabeli podano wartość średnią cen kwartalnych z przetargów za przekazanie gotowego paliwa alternatywnego (zmielone do ok. 35mm i kaloryczności z zakresu 14-20 MJ/kg). Praktycznie od trzech lat z niewielkimi zmianami oscyluje ona pomiędzy 350,00 zł a 420,00 zł za 1 Mg paliwa.
RDFshred | Q1 | Q2 | Q3 | Q4 |
2020 | - | 314,00 | 420,00 | 331,94 |
Ilość ofert (2020) | 0 | 23 | 2 | 10 |
2021 | 398,00 | 355,00 | 348,00 | 348,00 |
Ilość ofert (2021) | 35 | 33 | 13 | 12 |
2022 | 385,00 | 341,01 | 416,00 | 342,00 |
Ilość ofert (2022) | 15 | 23 | 8 | 10 |